Khảm trai Chuyên Mỹ trăm năm gìn giữ sự nghiệp thiên chương.

Khảm ốc gần đây cũng rất được khách hàng ưa chuộng bởi màu sắc lung linh.(Ảnh: Minh Nguyệt)

Đền thờ cụ Trương Công Thành tại Chuôn Ngọ, xã Chuyên Mỹ, huyện Phú Xuyên, Hà Nội. (Ảnh: Minh Nguyệt)

Qua thời gian, quá trình phát triển của khảm trai Chuyên Mỹ cũng có nhiều thay đổi, khảm trai cũng từ đó tại đây cũng được phân loại như bao vùng khác đó là khảm sơn mài và công phu hơn là khảm lên sản phẩm. Và người nghệ nhân nắm giữ nhiều “bí kíp” và có tiếng nhất nhì trong làng phải kể đến là chú Dương Văn Được - người đã có hơn 30 năm tuổi nghề. Sinh ra tại đất nghề, trong một gia đình truyền thống làm nghề khảm trai cơ duyên giữa chú và nghề khảm trai đã bén lên từ đó.

Nghệ nhân khảm trai Dương Văn Được. (Ảnh: Minh Nguyệt)

“Được sinh ra từ đất nghề, nơi làng nghề ươm trồng lên những người nghệ nhân khảm trai, khiến chú cứ chìm đắm vào nó từ lúc nào không hay. Cha truyền con nối, nối tiếp nền tinh hoa nghệ thuật từ khi chú mới chú mới chỉ hơn 10 tuổi thôi chú đã được cha cùng các anh chị giúp đỡ và bắt tay vào học nghề. Cứ thế đến sau này dù vừa đi học trên trường nhưng chú vẫn luôn cố gắng dành thời gian để vừa học nghề vừa bắt tay vào làm nghề mới đó giờ đây đã ngót nghét 30 năm rồi. Tuy nhiên để một đứa trẻ hồi đó có thể nỗ lực như thế thì chỉ dựa vào sự xúc tiến của gia đình có truyền thống làm nghề thôi là không đủ mà còn xuất phát từ đam mê của chính mình.”- Chú Được chia sẻ.

Đam mê cứ thế thế ngấm vào máu của cậu bé chỉ hơn 10 tuổi, tự nhiên như hơi thở qua những ánh nhìn đầu tiên trước những mảng màu sắc long lanh, những bàn tay cắt tỉa đầy khéo léo của người thợ khảm trai đã thôi thúc niềm say mê bên trong. Giờ đây khảm trai trở thành một phần không thể thiếu đối với người nghệ nhân ấy, gắn liền và hòa quyện trong chính cuộc sống thường nhật.

Công đoạn đặt nền móng cho một sản phẩm khảm trai chính là thiết kế mẫu.(Ảnh: Minh Nguyệt)

Theo ông, để có thể tạo ra được những sản phẩm thủ công, thì ngoài việc có hoa tay, óc sáng tạo và am hiểu về mỹ thuật thì những người thợ ở làng nghề khảm trai Chuyên Mỹ cũng phải tuân theo những công đoạn khắt khe. Các người thợ phải lên nội dung cho tác phẩm nhất định mình định làm và tổng hợp chúng lại để tạo thành mẫu. Mẫu khi hoàn thành sẽ được chuyển đến tay thợ cưa để thực hiện bước tiếp theo. Từ chính đôi tay thuần thục của mình, họ cắt theo các đường vẽ đó để tạo thành một sản phẩm cơ bản.

Những đôi tay khéo léo và tỉ mỉ đến từng đường nét của những người nghệ nhân.(Ảnh: Minh Nguyệt)

Công đoạn để cho ra đời một sản phẩm không dừng lại ở đó, khi cưa xong người thợ sẽ dán các sản phẩm cơ bản lên trên bề mặt gỗ. Người thợ đục sẽ dùng bút chì kim để vạch xung quanh theo đường hoa văn mà thợ cưa đã cắt, sau đó cạy các chi tiết lên. Làm như vậy để thấy rõ hơn những nét từ chi tiết hình mẫu thiết kế lên bề mặt gỗ và sau đó sẽ đục lên bề mặt gỗ. Khắc xong, người thợ đục sẽ tạc đi lớp gỗ ở trong phần đã được đục chặn chạy xung quanh ấy, lột đi lớp gỗ phía dưới khoảng 2mm. Cuối cùng người nghệ sĩ sẽ dùng sơn keo để làm nổi bật các chi tiết nhỏ, chờ đến khi sơn chết họ sẽ hoàn thiện sản phẩm bằng cách tỉa sản phẩm, nải sản phẩm và đánh vécni.

Người nghệ nhân cần tuân thủ trình tự các bước để có thể cho ra đời những sản phẩm chất lượng. (Ảnh: Minh Nguyệt)

Chính bởi phải trải qua rất nhiều công đoạn xen cả sự sáng tạo, kiên trì của người nghệ nhân, để có thể cho ra đời một sản phẩm sẽ mất nửa tháng đôi khi thậm chí là vài năm mới có thể hoàn thành được sản phẩm trong diện mạo đẹp nhất. Đối với chú Được công đoạn cần dồn nhiều tâm huyết nhất đó chính là làm nổi bật các chi tiết nhỏ của bức tranh. Bởi mỗi bức tranh sẽ mang một diệu cảnh khác nhau, một câu chuyện khác nhau nên để có thể nhấn mạnh cũng như làm các đường nét trở nên sống động và chân thực thì cần phụ thuộc rất lớn vào người nghệ nhân.

Sản phẩm có thể lên đến giá rất cao bởi công sức và chất liệu quý hiếm của bức tranh.(Ảnh: Minh Nguyệt).

“Để một người thợ học nghề và có thể thực hành trên những đường nét cơ bản thôi thì sẽ mất khoảng 2 năm, tuy nhiên chỉ mới dừng lại mở mức cơ bản thôi thì chỉ có thể cắt thông qua những khuôn mẫu có sẵn. Để người thợ có thể trở thành người chuyên nghiệp và sáng tạo thì họ cần nỗ lực một khoảng thời gian rất lâu lên đến cả chục năm. Thêm vào đó cảm xúc của người nghệ nhân cũng rất quan trọng, nó sẽ ảnh hưởng rất lớn đến bức khảm trai. Bởi khi họ cắt tỉa bằng cả tâm huyết thì tuyệt nhiên sẽ họ cũng sẽ thổi hồn cho bức tranh trở nên sống động hơn” – Chú Được nói.

Bức khảm công phu và cầu kỳ được làm ra từ những đôi tay khéo léo có thể giao dao động giá từ chục triệu đến vài tỷ.(Ảnh: Minh Nguyệt)

Được biết khảm trai vào mùa cao điểm nhất trong năm và được mọi người săn đón là vào gần dịp Tết đến xuân về. Khi ấy người dân sẽ muốn tô điểm cho căn nhà của mình những bức tranh đầy màu sắc khiến một năm mới khởi đầu đầy tươi mới và hứng khởi hơn. Chính vì thế vào dịp này rất nhiều người sẵn sàng bỏ ra một số tiền rất lớn để có thể rinh những bức tranh về treo tại một góc trong nhà bởi họ biết với công sức lớn lao và những nỗ lực trải qua nhiều công đoạn của người nghệ sĩ thì những bức tranh ấy dường như trở nên vô giá.